“Realisme”

[foto] Kees de Graaff. uit de serie: Photographic Language

Een deceptie die aankwam als een natte dweil uit een blinde hoek. Verbijstering en verwarring die langzaam omsmolt tot een diepe teleurstelling. Waar was ik nu ineens in belandt? Ik stond middenin galerie ‘De Ploegh”, en keek verbaasd om mij heen. Ik zag oogstrelende schilderijen die mijn netvlies plezierde. Doch waar ik ook met mijn ogen zocht; géén [fotografieën]. Verwondering; ik was toch echt wel op het juiste adres van een IN-locatie van het evenement 033[Foto]Stad. En volgens de programmering zou daar een heuse [foto]expositie te zien zijn, onder het thema “DOORKIJKEN”. Ik zag enkel schilderijen die door mij heen keken. Canvas die stoer getuigde van wat verbeelding vermag te zijn, en welke mij gerust stelde. Doch totaal niets van het [fotografische] was daar in die stille zaal aanwezig. Verbluft was ik. En ik was niet in staat om een zekere teleurstelling te onderdrukken.

Voor dat ik verder ga wil ik u graag eerst meenemen naar een ervaring van enkele jaren geleden. Een openingstoespraak bij een 033[foto]stad expositie in de Zonnehof, een gebouw ontworpen door door Gerrit Rietveld. Aan het woord is Mirjam Barendregt.

Iedereen die dit pand kent weet ook dat het heel modern is. Dus we hebben [fotografie] gezocht die daar bij past. Rietveld dat is ‘De Stijl’, dus we hebben een beetje eigenwijze fotografen gezocht die allemaal een hele eigen ‘stijl’ hebben. Dat is ook de titel van de expositie, dat was iets waar we met de [fotografen] snel over eens waren. En wat je hier ziet, is eigenlijk alles wat het leven kleur geeft dus, food, fashion, design, architectuur, eh, het is één explosie van kleuren.

Wanner het precies in zwang is gekomen weet ik niet, maar eens bestond de behoefte om Jip-en-Janneke taal te bezigen. Maar goed, in welke taal men ook spreekt, je kan er altijd kromme of domme dingen mee zeggen. Het mooie van Jip-en-Jannke taal is dat het koddige minder snel wordt verdoezeld.

Woordspelletje. “De Stijl” is een voornaamwoord die wijst naar een duidelijk en concreet iets, namelijk een tijdschrift uit het begin van de vorige eeuw, tevens ook de benaming van een zeer concreet bestaande kunstbeweging waar ook de meubelmaker Gerrit Rietveld deel van uitmaakte. Het losse woord ‘stijl’ is een begrip welk verwijst naar een abstract iets, een idée. Mirjam Barendregt goochelde daar met woorden en begrippen om iets consistent te maken, althans, het was een leuke poging daartoe.

Verschillende stijlen [fotografie] heb ik daar toen niet kunnen ontdekken. Wel verschillende genre’s, zoals jurken-[fotografie,] in-de-open-lucht-[fotografie] gezichten-[fotografie]  gebouwen-[fotografie] en [fotografisch] schietwerk van een styliste. En etcetera. “Verschillende genre’s” is natuurlijk totaal iets anders dan “verschillende stijlen”. En het is ook maar de vraag of dat überhaupt wel mogelijk is: [Fotograferen] met een eigen stijl. Ondergetekende denkt van niet, maar daar moet u zich nu niet even aan storen.

Voor mij was er namelijk iets kwalijkers aan de hand. “De Stijl” was een revolutionaire kunstbeweging, die internationale vermaardheid verwierf. Avant-Garde. Oftewel op de bres gaan staan en experimenteren en zoeken naar totaal nieuwe oplossingen en toepassingen. En dat niet alleen in de kunst maar ook in de toegepaste kunsten. Etcetera etcetera. Van die experimentele spirit was totaal niets aanwezig in die [foto]expositie in De Zonnehof. Nee, die [fotografie] aldaar was prachtig doch in wezen gewoon weer de obligate business-as-usual-[fotografie], en beslist niet ‘modern’. Prima, niks aan de hand. Waar ik me wel aan stoorde was dat in een eenvoudige volzin het gehele gedachtegoed  van “De Stijl” effetjes verkwanselt werd. Door het gegoochel met het voornaamwoord en het begrip “De Stijl en “stijl” verkracht je het historische gedachtegoed, met als doel het gebrek aan enige eigen visie te maskeren. En dat vond ik niet netjes. Platvloers en goedkoop. Ach, waar maakte ik me druk om? Het was toch allemaal onschuldig bedoelt? Tuurlijk, altijd. Maar je moet het niet goed bedoelen; je moet het goed doen. En onschuld mag men niet verwarren met naïviteit. Ik vond dat indertijd allemaal erg gênant, kreeg er kromme tenen van. Zucht. Mirjam Barendregt praatte zoals een [foto]: plat en met misleidende dubbelzinnigheid.

Afgelopen woensdag.

Ik wilde niet de kans lopen om wederom betast te worden door een mislukte en/of koddige volzin over [fotografie]. Dus besloot ik niet naar de opening te gaan van de [foto]expositie in de galerie van het kunstenaars genootschap “de Ploegh”, een landelijke kunstenaars vereniging waarvan onze Mirjam voorzitster van is. Wetende dat het op een doordeweekse dag altijd erg rustig is in een galerie, besloot ik om afgelopen woensdag de [foto]expositie rustig te bestuderen. Ik had er anderhalf uur voor ingeruimd in mijn agenda. Doch eenmaal aangekomen in de galerie, kon ik geen enkele [foto] ontwaren. Beslist geen grap: Totale Verbijstering.

Om een kort verhaal niet te lang te maken: Uiteindelijk vond ik negen [foto’s] en vier nog wat’s. Die bevonden zich aan de buitenkant van de galerie in een onverlichte aula-achtige grote ruimte; de grote binnenruimte van het Cultuurhuis naast de Flint. Nergens een affiche of een aanduiding dat het hier een activiteit van 033[foto]stad betrof. Niènte. Laat staan toelichtingen bij de [fotografiën]. Mijn teleurstelling groeide en groeide.

Omdat ik de afgelopen jaren wel wat anders aan mijn hoofd had, verschool ik mij in het jasje: “Ach, het zal wel, laat maar….”. Daar ben ik inmiddels uitgegroeid. Die houding heb ik laten varen, en dat zeer zeker ook omdat ik geïnspireerd bent geraakt door een Amersfoortse kunstenaar pur sang: Ron Jagers. En niet alleen door zijn werken, maar zeer zeker ook door zijn engagement, zijn verbondenheid met onze stad. Die gozer heeft hart voor de zaak. Amersfoort heeft kunstenaars die soms/vaak niet erg zichtbaar zijn. Ron Jagers is zeer zichtbaar. Niet omdat ie zo nodig aandacht wil hebben voor zichzelf , O nee, het tegendeel is waar. Hij geeft ons aandacht. Hij maakt aandacht. En dat vaak op hilarische wijze.

Uitlegging, verklaring en uitstraling

Hoe haalt een gerenommeerde kunst galerie het in haar hoofd om zo een belangrijke Amersfoortse kunstenaar af te serveren op 2 meter onverlichte muur, zonder enige contextuele toelichting? Doelbewust specialiseert Ron zich niet in één medium, hij is een allrounder een totaal-kunstenaar. En als je dan drie [foto’s] van hem toont dient dat te gebeuren in het juiste perspectief. Niet voor zijn vriendjes of bekenden, nee, voor gewone bezoekers en beschouwers die de kans krijgen om kennis te maken met het Amersfoortse fenomeen Ron Jagers. Ik voelde mij bekocht, zou ik met de trein uit Zutphen zijn gekomen dan had ik mij ronduit belazerd gevoeld.

expositie [tentoonstelling] {exposicie [uitlegging, verklaring] ca. 1430} < frans exposition [idem] < latijn expositionem, 4e nv. van expositio [uitstalling, uiteenzetting], van exponere (verl. deelw. expositum, vgl. exponeren).

Mirjam is voorzitter van “De Ploegh” en tevens bestuurder van 033[foto]stad. Hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat dit uit haar handen glipt? Ik weet niet beter dan dat Mirjam Barendregt een zeer competente bestuurder en organisator is. Daar twijfel ik geen moment aan. Ook mogen de Amersfoorters blij zijn dat zij samen met Hans van Helden een tweejaarlijkse [foto]evenement uit de grond wist te stampen. Dat is niet niks als je dat voor mekaar krijgt, mijn lof. Het is een prestatie die waardering verdient. Maar waar ik me werkelijk sappel over maak is de invulling en uitvoering daarvan: Visie, verzorging, aandacht en zorgvuldigheid.

Ben ik boos? Mmmm. Neem ik het haar kwalijk? Ja en nee. Begrijp ik het? Ik denk van wel. Mirjam Barendregt is net als een Hans Aarsman en net zoals een Erwin Olaf, gewoon een eenvoudig doch duidelijk slachtoffer van de vrolijke valkuil met de naam [Fotografie].

Je kan je beslist altijd laten inspireren door het gedachtegoed van “De Stijl”. Het heeft zijn dienst indertijd uitmuntend bewezen. Maar laat die oude muk daar waar het hoort: In musea en geschiedenisboeken, die af en toe worden afgestoft. Een nieuwe ‘spirit’ en een nieuwe visie kan je alleen vinden als je je blik naar het heden en de toekomst richt. [Fotografie] welk een ieder tegenwoordig kan bedrijven is een angstaanjagende vanzelfsprekendheid geworden, dat het ons verblind. [Fotografie] is zo afgrijselijk monumentaal aanwezig in ons dagelijks leven, dat het ons totaal bewusteloos maakt voor enige verbeelding. Het is allemaal verworden tot solide inbeelding. Deze feiten schreeuwen om bevraging, en problematisering. Op het moment dat iets ‘vanzelfsprekend’ wordt en is, zou men de grootste argwaan moeten tonen. Gewoon vanwege het simpele feit dat ‘iets’ nooit zomaar uit zichzelf kan spreken.

(wordt vervolgd)

Kees de Graaff. zaterdag 24 september 2016. Amersfoort.

.

P.S: Dag later ben ik weer wezen kijken. Gelukkig stond toen wel de verlichting aan. Dit tevens ook op de bovenverdieping van de grote hal. Ik kon mijn ogen niet geloven: Daar boven op de eerste verdieping was een prachtige grote uitgebreide [foto]tentoonstelling van de toneelschool. Prachtig. Wel 80 [foto’s]. Het bizarre is dat het programma van 033[foto]stad er totaal geen gewag van maakt. Men is vergeten dit aan te haken. Tja, als je mij aan het lachen wilt hebben…

::

::