Onder ogen zien

++

++

De fotograaf is niet verantwoordelijk voor hoe de wereld eruit ziet. Maar is hij dan verantwoordelijk voor hoe zijn foto van die wereld eruit ziet? Dat zou best kunnen in het geval als dat specifieke stukje wereld taboe is. Is die fotograaf dan kritisch, of registreert hij alleen een stukje taboe?

De persoon die zaken grondig bestudeert, analyseert, interpreteerd en dan ook nog beoordeelt kan men aanmerken als zijnde een kritisch persoon. Hij heeft geleerd om geïnteresseerd te zijn, en om de zaken vanuit diverse hoeken te bekijken. Zijn lust is om verder te kijken dan het voor de hand liggende, het evidente, het klaarblijkelijke. En natuurlijk doet hij dit altijd met gezond verstand. Dit is de oorspronkelijke betekenis van het oud-griekse woord: krités. Kritisch zijn mag men dan ook beschouwen als een menselijke deugd deugd. Maar in de loop van de jaren heeft het woord kritiek ook andere kleuren en betekenissen gekregen, zoals met zoveel woorden.

Iemand die kritiek levert wordt beschouwt als iemand die iets afkeurt. En omdat deze persoon iets afkeurt wordt deze persoon dan maar gelijk bestempelt als ondeskundig, als niet-wetend. Gewoon een negatieveling. En nu ineens blijkt dat het begrip kritiek in allerlei stukjes geknipt is en zitten we opgescheept met verschillende vormen van kritiek: opbouwende kritiek, negatieve kritiek, afbrekende kritiek en etcetera. En dat terwijl kritiek gewoon kritiek is, zou men zeggen. Ikzelf realiseer me natuurlijk ook wel dat kritiek tegenwoordig niet zomaar gewoon kritiek is. Want op voorhand kan ik u nu al verklappen dat het namelijk helemaal niet altijd leuk is om te weten hoe de zaken in elkaar steken, nadat ze kritisch zijn bestudeerd en geanalyseerd. En om te zien hoe zaken er werkelijk uitzien blijkt ineens helemaal niet prettig te zijn. Ondanks of misschien wel dankzij ons “gezond verstand”.

“Hij is een zéér kritisch ingestelde persoon”, lees men dan ergens. Waarmee bedoeld word dat deze achtenswaardige burger zijn taken voortreffelijk uitvoert. Meestal heeft deze burger dan ook de status en de positie om “kritisch” te zijn, en het vermogen en de macht om “kritiek” naast zich neer te leggen. Dit gebeurt dan ook meestal in tribale verbanden zoals; bedrijven, allerlei instituten, welzijnsorganisaties, sportorganisaties, redacties, legers, onderwijsinstellingen en zelfs families. Overal waar men georganiseerde werk-en leef-verbanden aangaat.

Dus de hopman, de generaal, het opperhoofd en de directeur spreken altijd de waarheid, welke natuurlijk per definitie het summum van kritisch inzicht is. Terwijl de kritiek van de ondergeschikte per definitie dom, negatief en onverstandig is, want het uitoefenen van “gezond verstand” mag beslist niet gezien worden als een particuliere bezigheid. Nee, de instelling “gezond-verstand” is er om de ondergeschikte, de werknemer, de soldaat, de oppositie en de gewone burger klein te houden. Gezond verstand als een comfortabel jasje wat een ieder past. Gezond verstand is dan ook het absolute wisselgeld van en voor de kleinburgelijkheid. En ondertussen is “kritiek” als zijnde een menselijke deugd achter de horizon verdwenen.

Bovenstaande schrijf ik naar aanleiding van het bericht dat de fotograaf Zoriah Miller “ontslagen” is. Eigenlijk kan Zoriah niet ontslagen worden want hij is een onafhankelijke foto-journalist, met als specialisatie oorlogsverslaggeving. Maar er is hem duidelijk verteld dat hij als Amerikaans staatsburger niet meer kan rekenen op bescherming van datzelfde Amerika. Hij kan en mag niet meer “embedded” zijn. Wat zoveel inhoudt dat je met het Amerikaanse leger kan meereizen, en daardoor ook geniet van een zekere veiligheid. Ook wordt Zoriah nadrukkelijk verzocht om de foto’s van zijn eigen website te verwijderen.

Het enige wat Zoriah Miller fout heeft gedaan is het maken van foto’s van de oorlog in Irak. Zijn taak is natuurlijk om te laten zien hoe die oorlog eruit ziet. En dat doet hij met verve, zodat wij nu van hem genuanceerde foto’s te zien krijgen met losse lichaamsonderdelen, veel bloed, en zelfs dode Amerikaanse soldaten. En dat blijkt dus niet de bedoeling te zijn. Welke bedoeling? Wiens bedoeling?

Ik weet niet of Zoriah een kritisch man is, wel dat hij met foto’s laat zien hoe het er daar uitziet. Met andere woorden; hij laat uisluitend geregistreerde genuanceerdheid en gedetailleerdheid zien die zou kunnen leiden tot een gezonde kritiek. Oftewel duidelijke informatie over wat er daar werkelijk gebeurt en hoe dat er in het echt uitziet. Hij levert gewoon het materiaal zodat wij een beeld kunnen vormen. En die beelden hebben wij nodig om de zaken kritisch te beoordelen. En ik heb nu het idee dat dat nou net niet de bedoeling is.

Nu zullen er legerofficieren zijn, pr-mensen (alleen de term al!), politici, ethici en etcetera die dat zullen ontkennen, en beweren dat u en ik daar genuanceerder over moeten nadenken. En dat we dan ook vooral ons gezond verstand moeten gebruiken in deze. Wat zij daarmee bedoelen te zeggen is dat zij wel in staat zijn om kritisch te zijn en u en ik niet. Want laten we wel wezen. Hun gepolitiseerde en dus kunstmatige wijze van gedetailleerd en genuanceerd zijn is één grote poging om de fotografisch geregistreerde genuanceerdheid onder het vloerkleed te krijgen. Hun academische genuanceerdheid is hun complete blindheid voor de echte nuance, voor het echte detail. En die blindheid moet natuurlijk ten koste van alles in stand worden gehouden.

Dit alles moet u niet vreemd in de oren klinken. Want ik weet niet beter dan dat de wereld er hier in Nederland zonder oorlog er ook zo uitziet. En laten we niet vergeten dat er in het Nederlandse leger ook veel foto’s zomaar verdwijnen. Of ze nu gemaakt zijn of niet. Met of zonder gezond verstand. Zolang het nog geen taboe is, kunnen we dat toch gewoon onder ogen zien…..

++

++

++
Tweet