Dit artikel is geschreven voor de “Denksnack no:16″ en is gepubliceerd in de StaalkaartKUNSTENkrant, nummer 28, oktober 2019. Een uitgave van de stichting StadsGalerij. Deze Denksnack vindt plaats op woensdagavond 6 november 2019 in het poppodium FLUOR te Amersfoort, onder auspiciën van de stichting Kunst in Amersfoort en de stichting StadsGalerij.

::

Denksnack is een idee en initiatief van Ron Jagers.

::

Een ieder die mij bekijkt
zegt dat het er echt op lijkt

Ondanks de belofte van mijn buitenkant
existeer ik zonder binnenkant

Opzich zelf is dat geen bezwaar
wel handig voor mijn hier en daar

Want zelfbewust en eigengereid
blijf ik altijd uw onbegonnen verleden tijd.

Kees de Graaff. (Hoogland 2008)

[Foto] is geen Beeld. Misschien was het vroeger anders, wie zal het zeggen, maar nu in de 21e eeuw is de [foto] alles behalve beeld. We leven nu met z’n allen massaal en globaal, met al onze gadgets en alomtegenwoordige schermen in een universum van digitale informatie. Dagelijks vliegen de terrabytes ons om de oren. We zijn niet alleen biologisch, we zijn nu ook Big Data. In het informatietijdperk kan de [foto] geen beeld meer zijn. Dat kan misschien bizar klinken, omdat de [foto] nog steeds op een plaatje lijkt of op een tafereeltje of wat dan ook, maar dat is slecht een hardnekkige trieste illusie van een illusie.

Maar wat is de [foto] dan wel? De [foto] is tekst geworden, weliswaar een merkwaardige tekst, maar toch. De [foto] is bezig alle tekst te vervangen. Vroeger stond de [foto] in dienst van de tekst, nu staat de tekst in dienst van de [foto].

Dit kunt u zelf gemakkelijk verifiëren: vergelijk gewoon de kranten van nu met de kranten van 40 jaar geleden. U zult bemerken en constateren dat de [foto] de tekst aan het verdringen is.

2008: De nieuwe directie van het Epson Fotofestival Naarden wilde een nieuwe weg inslaan. Zij heeft toen besloten om zich nu uitsluitend te richten op “verhalende [fotografie]”. Of de nieuw ingeslagen weg nu terecht was of niet, de beslissing was wel zeer kenmerkend.

De Volkskrant plaatst al jaren steevast iedere donderdag een nietszeggende [foto], uitgesmeerd over twee pagina’s. Begeleid door een gefabuleerd verhaaltje. Lachen, een vrij onschuldige doch pedante excercitie.

In diezelfde krant las ik van de week dat een [fotograaf] in de  rimboe van Congo verhalen had gevangen. Asjemenou, denk ik dan.

Alle zinnige subtexten en constructieve contexten zijn nu totaal vervangen door solide doorwrochte pretexten, lees: voorwendsels.

Verhalen worden verteld, beelden worden getoond. Met een [foto] kan je veel vertellen. En we geloven met ons allen alle [foto’s] omdat [fotografie] ons geloof is. De [foto] beweert ons iets te tonen, maar het toont ons slechts een bewering. En dat is wezenlijk iets anders.

Men leest een [foto]. De [foto] zelf ziet men niet. Hetzelfde gebeurt met het lezen van een tekst, men ziet geen letters op het scherm, men ontcijfert deze in real-time. Bij een [foto] gaat het lezen nog sneller. Terwijl het de vraag is of men nog in staat is om de [foto] werkelijk te ontcijferen.

De [foto] camera kan geen beelden maken. Het is een zeer technologisch en wetenschappelijk apparaat. Het scant een stukje van onze omgeving en presenteert deze zeer technologische informatie aan ons op een ordentelijke wijze. Dit presenteren gebeurt ook op wetenschappelijke wijze namelijk met de wetten van het lineaire perspectief.

De [foto] leert ons om rechtlijnig te kijken en te denken. Precies zoals geschreven tekst dat ook doet. Tekst is altijd rechtlijnig, per definitie. Niet bestaande woorden in een tekst maakt deze tekst onleesbaar. Op een [foto] daarintegen is alles altijd direct herkenbaar, en onduidelijkheid stoort ons niet.

Een [foto] laat niets aan de verbeelding over. Zegt men. Daarom is een [foto] ook geen beeld. Want zonder verbeelding kan er geen beeld bestaan.

Toch zijn er nog velen die vasthouden aan het idee dat de [foto] behoort tot het domein van de beelden. Zou dat echt zo zijn dan nog steeds heeft de [foto] niets van doen met verbeelding maar alles met inbeelding. En nogmaals: dat is wezenlijk iets anders. En dat geeft te denken, nietwaar? Een Denksnack. Denk smakelijk!

Kees de Graaff. ( Dorrestein 16 september 2019 )